در اکثر کلاس های معماری معتبر در آمریکا، وقتی روی آنالیز طراحی بناها و نمادهای ساختمانی گفتگو زیاد می کنیم، همیشه و بیشتر روی “چرا” ها بحث می کنیم. وادارمان می کنند ساعت ها و ساعت ها این کار را بکنیم. بنویسیم و بنویسیم و بنویسیم و بحث کنیم. آن را مقدم بر طراحی و ماکت سازی می دانند. اوایل این سیستم برای ام بسیار سخت بود، چون ذوق خلق کردن داشتم. اما به مرور زمان، به ارزش اش پی بردم. ریچارد مایر چرا این ساختمان را طراحی کرد؟ بروید ۱۲۰۰ کلمه درباره اش بنویسید. چرا پیتر آیزنمان آن اثرش را به این شیوه خاص طراحی کرد و پشت ذهن اش به چه می اندیشید؟ چرا در میان همه ارتفاع های ممکن چنین ارتفاعی برای ساختمان ها یا نمادهای اش برگزید؟ بروید برای اش خودتان را اماده کنید یک سخنرانی ۱۰ دقیقه ای کنید.چرا از این مصالح خاص خیلی قدیمی در آن استفاده کرد؟ و صدها چرای دیگر… ساعت ها و ساعت ها بحث درباره چراها برای عادت کردن به پرسیدن.
در اصل Design از نظر اساتید اینجا همیشه و اول با چرا، شروع می شود. تحقیق، بخش جدایی ناپذیر معماری است. و مدت زیادی قبل از این که درباره “چگونه” گی ها حرف بزنیم، مسلط به یافتن پاسخ “چرا” ها می شویم. این مساله مختص به معماری نیست. در اصل از فلسفه وارد دنیای طراحی شده است. این که اول چرایی ها را بشناسیم تا خودمان نیز در آینده یک دیزاینر متفاوت و پیشرو باشیم. شما امروز اگر از خیلی از دانشجویان معماری ایران بپرسید برج آزادی تهران منبع الهام اش چه بوده است و چرا این طور طراحی شده نمی دانند. یعنی احتمالا نمی توانند درباره مهمترین نماد معماری پایتخت کشورشان چرایی اش را بگویند و دو صفحه درباره اش Essay بنویسند. اگر بپرسید چرا معمار آن به عمد تصمیم گرفت هم نمادهای اسلامی در یک وجه آن استفاده کند هم غیر اسلامی در آن یکی وجه اش، نمی دانند. فقط می دانند حسین امانت نامی آمده و آن را انجام داده است.
این فقط شامل معماری نیست. شما حتی امروزه در خیلی از کلاس های طراحی و دیزاین در ایران کمتر می بینید که اساتید روی “چرا” ها تاکید کنند. اما روی چگونگی ها وقت می گذارند. دانشجوها هم اکثرا آدم های کنجکاوی نیستند که دنبال چراها بروند. نمی دانم. شاید بیشتر دنبال اتیکت معمار و دیزاینر بودن اند. اما آخرش چه؟ یک خروجی اش این است که یک دانشجو که “اجرا کار” خوبی از آب درآمده است بعد ازچندسال تحصیل، وقتی باید اولین طرح اش را بکشد در اولین تجربه های کاری اش، نمی داند اصلا چطور برای خودش طرح موضوع کند و چه Proposal ای آماده کند. شاید این حرف ناراحت کننده باشد، اما فکر می کنم حال آموزش معماری در ایران خوب نیست.