یکی از کارهایی که ما دانشجویان معماری در آمریکا انجام می دهیم، بررسی دقیق وضعیت مارکت هنر معاصر از طریق Source های مهم هنری دنیاست. این کاری است که اغلب دانشجویان دپارتمان های معماری و هنر بدان تشویق می شوند. حال برخی که علاقه دارند این کار را با دقت بیشتری انجام می دهند. چرا؟ دانشکده های معتبر می خواهند بچه ها براساس الگوی رفتار مارکت، تحلیل اقتصادی هنری خود را تقویت کنند. هر سال ماه اکتبر و نوامبر، ماهی است که بررسی های ما برای کنجکاوی درباره اوضاع هنر برانگیخته می شود، به این سبب که ماه اکتبر ماه گزارش هایی است که گالری ها و حراج ها و دانشگاه ها روی وب سایت های شان قرار می دهند. کله های ما مقابل مانیتورها برای آنالیز کردن مارکت هنر این سو و آ۰ن سو می رود.
یکی از بهترین منابع ما Foire Internationale d’Art Contemporain است که به آن می گویند FIAC و گزارش های دقیق اوضاع هنری جهان را به ما می دهد. همین طور وب سایت معتبر artprice.com که اطلاعات داخل آن بسیار قابل اعتماد است و این ها از سال ۱۷۰۰ میلادی این لیست را دارند بصورت کتاب و جزوه و وب سایت تهیه می کنند. تقریبا امکان ندارد هنرمندی در دنیا معتبر و شناخته شده باشد اما در این وب سایت ها از او اسمی برده نشده باشد. اگر بخواهم کلی صحبت کنم، امسال در لیست بهترین ۵۰۰ آرتیست جهان، البته اینجا ملاک ما High Level Art است. یعنی خوانندگی و بازیگری و این قبیل شغل ها در دنیا Art محسوب نمی شوند یا Low level Art هستند، بله می گفتم که در این لیست ۵۰۰ ارتیست و هنرمند برتر معاصر دنیا، ما امسال ۵ هنرمند ایرانی داشتیم.
تا ده سال پیش از هنرمندان ایرانی در این لیست تقریبا خبری نبود، چون ما هنرمند جهانی به ندرت داشتیم. جهانی به معنای شرکت مستقل در گالری های معتبر جهانی و رفتن آثار هنرمند در شبکه مجموعه داران هنری بین المللی. مثلا استاد فرشچیان آرتیست بسیار قابل ملی است، اما در جهان، زیاد شناخته شده نیست. یعنی اعتبار جهانی بالایی ندارند ایشان. بحث ارزش کارهای خارق العاده شان چیز جدایی است. از زمانی که ناگهان کارهای هنری ایرانی ها در حدود سال ۲۰۰۵-۲۰۰۶ وارد حراج کریستیز دبی شد، همین طور حراج های موسسه ساتبیز کم کم نام آرتیست های ایرانی جهانی شد. در اصل شما زمانی آرتیست جهانی هستید که کارتان وارد مارکت بشود. اوایل، سرمایه داران عرب در این زمینه به ایرانی ها بسیار کمک کردند، امروز ما هم بدان ورود کرده ایم.
خوب، هنرمند درجه یک مارکت جهانی هنر را بعید می دانم بشناسید، آقای ژان میشل باسکیه (Jean Mechel Basquiat)، آرتیست آمریکایی که با این که ۳۰ سالی می شود که از میان ما رفته و دارد احتمالا در بهشت موز میل می کند هنوز روی کره زمین آثارش فروش دارد. او تا به الان ۱۲۵ میلیون دلار آثارش فروخته شده. یا نفر دوم آقای کریستوفر وول (Christopher WOOL) آرتیست آمریکایی که ایشان ۱۱۲ میلیون دلار آثارش ارزش دارد. امروزه بهشت آرتیست ها برای جهانی شدن ورود به مجموعه مجموعه داران و حراجی های دوبی و لندن است. همین طور می دانم که آرتیست های ایرانی که دو سه سال اخیر کارهای شان در Tate Museum در لندن، یا George Pompidou Center در پاریس یا Guggenheim Museum در نیویورک نمایش داده شد با سرعت بیشتری جهانی شدند.
پس به طور خلاصه باید بگویم دو مساله می تواند شما را سریع تر یک آرتیست جهانی کند، یکی نمایش داده شدن آثارتان در موزه ها و مراکز هنری معتبر جهان که بیشتر از ۱۰ تا نیستند. همین طور فروش بالا و حضور پیوسته کارهای تان در حراجی ها و سرمایه گذاری مجموعه داران روی آن ها. به خیال ام، اوضاع هنر ایرانیان در ۵۰ سال اخیر تقریبا افتضاح بوده است و هنر نه تنها بس نزدشان نبوده که هیچ؛ نسبت به تمدن هنری شان در هنرجهانی معاصر خیلی هم آدم های عقب مانده و در گوشه افتاده ای بودند اما؛ اما شرایط دارد خیلی بهتر می شود. اگر از فضای آرتیست های “من ام من ام کن” ایرانی بیایید بیرون، و نگاه جهانی و تحلیل گر داشته باشید، می فهمید تقریبا و بیشتر داخل ایرانی ها در حال ادعا کردن اند نه خروجی مهم جهانی داشتن. انشالله که در آینده بهتر می شویم.
در هر حال، از سال ۲۰۱۴ بعد حال هنر بین المللی ایران خیلی خوب تر شده، و ۵ آرتیست ایرانی به تنهایی و یک تنه توانسته اند ایران را با یک شروعی خوب وارد عرصه هنرجهانی بکنند.
ایرانی اول – فرهاد مشیری – رتبه جهانی ۱۸۱ – ارزش آثارش ۱ میلیون دلار
ایرانی دوم – شیرین نشاط – رتبه جهانی ۲۵۴ – ارزش آثارش ۷۰۰ هزار دلار
ایرانی سوم – علی بنی صدری- رتبه جهانی ۲۵۷ – ارزش آثارش ۷۰۰ هزار دلار
ایرانی چهارم – رضا درخشانی – رتبه جهانی ۳۸۴ – ارزش آثارش ۴۰۰ هزار دلار
ایرانی پنجم – حیدررازده رکنی – رتبه جهانی ۴۱۳ – ارزش آثارش ۴۰۰ هزار دلار